Şanzuman Nedir, Vites Kutusu?

Şanzuman Nedir?

Şanzuman(vites kutusu), motorlu araçlarda bulunan ve motorun dönme gücünü lastiklere aktaran dişli grubudur. Yani araçtaki motor ile lastikler arasında güç iletimi sağlar. Şanzumanın diğer bir adı da Vites Kutusu'dur.

Şanzuman çok sayıda ve farklı çap ve diş sayılarında olan çarklardan oluşmaktadır. Arabalarda birinci vites denen dişli çapı en büyük olan, son vites ise çapı en küçük olan çarktır.

Kavrama motora bağlı iken şanzumana gelen ana mil üzerindeki dişli dönmeye başlar ve vitesi hangi konuma almışsanız ona göre çıkış mili (lastiklere bağlı dişli) belli bir hızda dönüp araca belli bir hız kazandırır.

 Motordan gelen dönme gücü, kavrama veya debriyaj denen parça sayesinde bu vites kutusuna iletilir ve buradan da lastiklere aktarılır. Kavrama kısmı sayesinde motor sürekli dönerken bile istendiği zaman vites kutusu ile motor arasındaki bağlantı kesilerek aracı hareketsiz tutmaya yarar.

Viteslerin hıza etkisini bir örnekle açıklayalım.

1. vites çarkı 50 dişten oluşsun, 6. vites çarkı 5 dişten oluşsun.

Motordan gelen dönme hızını alan giriş şaftı üzerindeki çark 10 adet dişe sahip olsun ve 1000 dakika/devirle dönsün.

Çıkış kısmındaki şaft 50 adet dişe sahip 1. viteste ise lastiklere giden çıkış dişlisi dakikada 200 tur döner. Bu da dakikada 200 metre yol gitmiş sayılsın.

Böylece motordan gelen dönme hızını alan giriş şaftı üzerindeki dişli 1000 dakika/devirle dönerken; araç dakikada 200 metre yol alıyor.

Yine giriş şaftı 1000 dakika devirle dönerken bu sefer vites 6 da olsa çıkış şaftı 1000 devirle döner. Bu da 1. viteste çıkış şaftının 200 tur dönerken 200 metre yol almışsa, çıkış şaftı dönüş sayısı 1000 olduğunda aracın dakikada 2000 metre yol aldığını gösterir. Yani bu aracın 6.cı viteste 2000 devir/dk ile giderken hızı saatte 120 Km/h olur.

Yani büyük (6. vites) vitesteki çap ve diş sayısı azaldıkça, çıkış şaftının dönüş hızı, dolayısıyla aracın hızı artmış olur. Bu yüzdendir ki büyük araç üretici firmaları vites kutusundaki vites sayısını sürekli artırmaya çalışıyor ki, düşük devirlerde bile yüksek hızda gidip yakıt tasarrufu sağlansın.